W dniach 20-26 stycznia 2024 r. obchodzimy europejski tydzień walki z rakiem szyjki macicy. W skali świata to czwarty pod względem częstości występowania nowotwór u kobiet, w Polsce rocznie wykrywany jest u około 3 tys. pacjentek. Tymczasem powiat wieluński jest „w ogonie” w kwestii odsetka kobiet, które zrobiły sobie cytologię.
Rak szyjki macicy niemal w 100 proc. jest związany z przetrwałym zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). W Polsce możemy już bezpłatnie zaszczepić dzieci poniżej 18 r.ż. przeciw temu wirusowi.
– Szczepienie przeciwko HPV zmniejsza ryzyko infekcji wirusem o ponad 75 proc. Najmłodsze pacjentki z rakiem szyjki macicy mają niewiele ponad 20-30 lat – informuje ginekolożka, dr n. med. D. Kolasa-Zwierzchowska z ICZMP w Łodzi. Połowa kobiet w Polsce, które słyszą diagnozę raka szyjki macicy umiera. Tymczasem rak wcześnie wykryty daje szansę na wyleczenie, macierzyństwo i długie, dobre życie. Według raportu GUS 13 proc. Polek nigdy nie zrobiło cytologii.
Główne czynniki ryzyka raka szyjki macicy
- infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim potencjale onkogennym (HR HPV),
- wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem),
- wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
- duża liczba partnerów seksualnych,
- duża liczba porodów,
- palenie papierosów,
- stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym,
- partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).
Cytologia to szybkie i bezbolesne badanie, które pozwala sprawdzić, czy u kobiety nie zaczyna rozwijać się rak szyjki macicy lub stan przedrakowy. Badanie można zrobić podczas wizyty u ginekologa – informuje Narodowy Fundusz Zdrowia.
Jak wygląda takie badanie? Ginekolog wsuwa do pochwy leżącej na fotelu pacjentki wziernik ginekologiczny i wkłada przez niego tzw. szczoteczkę cytologiczną. Pobiera nią komórki znajdujące się na ścianie i szyjce macicy. Badanie trwa chwilę i nie jest bolesne. Pobrane komórki umieszczane są potem na szkiełku cytologicznym i oceniane pod mikroskopem. Pozwala to sprawdzić, czy nie ma zmian. W razie wątpliwości lekarz skieruje kobietę na dalsze badania diagnostyczne lub leczenie.
Badania cytologiczne w ramach programu profilaktyki szyjki macicy wykonuje się:
- co 36 miesięcy u kobiet w wieku 25-64 lat – program rozszerzono od 01.11.2023,
- co 12 miesięcy u kobiet w wieku 25-64 lat obciążonych czynnikami ryzyka ( zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV- typem wysokiego ryzyka)
Kto i gdzie realizuje program?
Cytologię można wykonać w każdym gabinecie ginekologicznym z umową z NFZ, a także w niektórych poradniach POZ. Najlepiej wybrać się do swojego stałego ginekologa, a jeśli go nie mamy – znaleźć najbliższy gabinet korzystając z portalu internetowego NFZ „Gdzie się leczyć”. Wystarczy wpisać adres gsl.nfz.gov.pl/GSL/GSL/ProgramyProfilaktyczne lub zadzwonić pod bezpłatny numer 800 190 590.
Jak się badają kobiety w województwie łódzkim?
W województwie łódzkim jest 175 poradni ginekologicznych, z czego 57 w samej Łodzi. Badanie cytologiczne u położnej POZ można zrobić w 17 poradniach POZ, które chciały robić to badanie swoim pacjentkom. W 2023 roku 7 z nich zrobiło cytologię – wykonano 1 119 badań. Cytologia u położnej POZ to cenne rozwiązanie w przypadku małych miejscowości, jak np. Jelnia w powiecie opoczyńskim. Tu położna mgr Kinga Kwaśniak-Brola wraz z zespołem Przychodni Rodzinnej Dom-Med w Jelni zrobiła cytologię 273 kobietom.
– Zaczęłam od roczników kobiet, dla których program już się kończył. Była to dla nich ostatnia możliwość na bezpłatne badanie. W późniejszych miesiącach systematycznie zapraszałam pacjentki z kolejnych roczników. Dzwoniąc osobiście i wysyłając sms zapraszałam do gabinetu, umawiając konkretną datę i godzinę spotkania – mówi mgr Kinga Kwaśniak-Brola. – W trakcie badania edukuję pacjentki na temat najczęściej występujących schorzeń ginekologicznych. W razie potrzeby kieruje do najbliższej Poradni K, gdyż w naszej placówce nie mamy poradni ginekologicznej. Pacjentki mojej przychodni były mile zaskoczone i chętnie uczestniczyły w programie. Kobiety po 45 r.ż. chętniej przystępowały do programu, aniżeli z młodszych roczników – podkreśla mgr Kinga Kwaśniak-Brola.
Przypominamy, że panie – bez względu na wiek – mogą zrobić cytologię bezpłatnie. W latach 2020 -2023 w Łódzkiem przebadano łącznie 74 300 pacjentek, a w samym 2023 zostało przebadanych 19 724 kobiet. Do dalszej diagnostyki w latach 2020 – 2023 zostało skierowanych 514 kobiet, z czego w 2023 do dalszego leczenia skierowano 133 panie.
– Niestety z tego podstawowego badania profilaktyczna wciąż korzysta zdecydowanie zbyt mało kobiet. W województwie łódzkim w 2023 roku zaledwie niecałe 11 proc. uprawnionych kobiet wykonało cytologię, czyli ok 703 tys. pań. Średnia krajowa to 12 proc. uprawnionych pacjentek – wskazuje NFZ.
W którym powiecie kobiety badają się najchętniej? Na pierwszym miejscu jest powiat opoczyński – 17 proc. kobiet. Kolejne miejsca na podium zajmują panie z powiatów pabianickiego (16.64 proc.) i poddębickiego (13,34 proc.). Najsłabiej zbadane w ramach programu cytologicznego są panie z powiatów: kutnowskiego: (4 proc.), wieluńskiego (5 proc.) i łaskiego (7 proc.).
Szczepienia przeciw HPV w Łódzkiem
Skuteczną profilaktyką raka szyjki macicy jest szczepienie przeciw wirusowi HPV. Niemal 100 proc. zachorowań związana jest z wcześniejszym zakażeniem z tym przenoszonym głównie drogą płciową wirusem. Szczepienia są wykonywane na całym świecie od lat i są bezpieczne.
Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli nastąpi przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Dlatego powszechne programy szczepień przeciw HPV najczęściej wskazują na dziewczynki i chłopców w wieku 12-13 lat. Dzieci w wieku 9-18 lat mogą otrzymać szczepionkę Cervarix bezpłatnie w ramach bezpłatnych leków dla dzieci do 18 r.ż.
– Cervarix, podobnie jak i inne szczepionki przeciwko wirusowi HPV, jest bezpieczny, przebadany i dobrze tolerowany przez pacjentów. Pamiętając o powszechności występowania wirusa HPV w społeczeństwie i jego potencjalnym niebezpieczeństwie onkogennym w coraz niższych kategoriach wiekowych, a warto wspomnieć, że najmłodsze pacjentki z rakiem szyjki macicy mają niewiele ponad 20-30 lat – mówi dr n. med. D. Kolasa-Zwierzchowska, ginekolożka z Kliniki Ginekologii, Ginekologii Onkologicznej i Leczenia Endometriozy ICZMP w Łodzi. Jak dodaje, odpowiedzialni rodzice powinni zadbać o przyszłe bezpieczeństwo swoich pociech i zainwestować w ich zdrową dorosłość.
Jak zapisać dziecko na szczepienie
Aby zapisać dziecko na szczepienie przeciw HPV wystarczy umówić wizytę:
- w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ),
- infolinia 800 100 101 (w godzinach od 8:00-18:00),
- przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP).
Ze szczepień dla 12-13 latków w naszym województwie skorzystało dotąd 4 550 dzieci. 2 054 dzieci skorzystało ze szczepienia jednowalentną szczepionką w ramach bezpłatnych leków dla dzieci. Łącznie w 2023 roku zostało zaszczepionych 6 604 dzieci.
