12-13 marca 2024 roku odbył się VI Krajowy Kongres Forów Skarbników. To najważniejsze wydarzenie dla skarbników JST, podczas którego oprócz dyskusji i paneli eksperckich toczyła się debata nad koniecznymi zmianami dotyczącymi systemu finansowania samorządów. W Kongresie organizowanym przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej im. Jerzego Regulskiego oraz działającą przy niej Krajową Radę Forów Skarbników JST wzięło udział ponad 600 osób.
– Podstawowym założeniem reformy dochodów JST jest odejście od nieprzewidywalności finansów publicznych; dochody samorządów będą uniezależnione od wszelkich zmian podatkowych, w tym związanych z kwotą wolną od podatku – mówiła Hanna Majszczyk, wiceminister, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów. Wiceszefowa ministerstwa podkreśliła również, że podstawowym założeniem projektowanej przez rząd reformy jest zwiększenie stabilności dochodów JST oraz odejście od „nieprzewidywalności finansów publicznych, czyli takiego jednorazowego zasilania samorządów pod koniec każdego roku”.
To właśnie na brak przewidywalności dochodów najczęściej zwracali uwagę skarbnicy. Podczas Kongresu przedstawiono pierwsze wnioski z badania „Sytuacja finansowa samorządów w opinii ich Skarbników”. Na przygotowaną przez FRDL ankietę odpowiedziało dotychczas niemal 70 proc. samorządów. W porównaniu do poprzedniej ankiety z 2018 r., w której tylko 25 proc. skarbników uznało małą wydajność dochodów jako główne zagrożenie dla stabilności budżetów, obecnie problem ten dotyczył aż 75 proc. gmin i powiatów.
Zróżnicowana była natomiast samoocena kondycji finansowej tych jednostek. Połowa ankietowanych skarbników aktualną kondycję ich jednostki ocenia jako dobrą i bardzo dobrą, a w ostatnich latach w opinii około 40 proc. z nich nastąpiła poprawa tej kondycji. Jednak również 40 proc. ankietowanych wskazało, że kondycja finansowa ich samorządów się pogorszyła, a najwięcej takich wskazań było wśród przedstawicieli gmin miejskich (około 65 proc.) oraz miast na prawach powiatu (75 proc.).
W ramach sesji plenarnych zgromadzeni goście Kongresu mogli również wysłuchać wystąpienia m.in. Mariana Banasia, prezesa Najwyższej Izby Kontroli. – Czy są to pieniądze wydawane przez rząd czy samorząd, to są to nasze pieniądze wspólne i trzeba je jak najlepiej wykorzystać – zwracał uwagę prezes NIK. Dodał również, że przeprowadzone kontrole wykazały, że dotacje z budżetu państwa były przekazywane samorządom w sposób nietransparentny i uznaniowy.
Drugiego dnia Kongresu Skarbników dyskutowano na temat: finansowania oświaty i dotowania placówek niepublicznych, standardów finansowania zadań własnych i zleconych oraz na temat kształtowania dochodów samorządów. Wnioski z dyskusji omówiono z udziałem skarbników, ekspertów i parlamentarzystów podczas tzw. Okrągłego Stołu. – Wzrost dochodów własnych jest krytycznie ważny, bez tego trudno mówić o niezależności samorządu – mówił senator Zygmunt Frankiewicz. Apelował również o to, aby samorządowcy nie przestawali być aktywnymi w zgłaszaniu uwag i propozycji oraz zabieganiu o konieczne zmiany systemowe. – Jeżeli chcemy budować silny samorząd, nie można mu odbierać kompetencji – mówił.
Nad zebranymi podczas Kongresu postulatami, pytaniami i wnioskami będzie pracować dalej Krajowa Rada Forów Skarbników tak, aby stanowiły wspólny merytoryczny głos środowiska samorządowych skarbników. Działająca przy Fundacji Rada reprezentuje blisko 1000 skarbników zrzeszonych w 14 regionalnych forach. Na Kongresie nie zabrakło również wielu innych, ważnych tematów z zakresu finansów publicznych, takich jak panel dotyczący praktycznych aspektów rozliczeń podatku VAT w gminie, dyskusja o odbiurokratyzowaniu pracy skarbnika czy na temat egzekucji podatków. Kongres swoimi patronatami wsparły liczne instytucje, firmy i media.
