Zapraszamy miłośników lokalnej historii do wirtualnej wycieczki po zapomnianych dworach powiatu wieluńskiego. W pięciu częściach artykułu zaprezentujemy pięć rezydencji mocno nadgryzionych zębem czasu, które obecnie w niczym nie przypominają blasku sprzed lat.
W dotychczasowych odsłonach artykułu pisaliśmy o dworach w Głuchowie (gmina Konopnica), w Kopydłowie (gmina Biała) oraz w Parceli Kamionka (gmina Pątnów). Teraz przyszedł czas na czwartą część naszej wędrówki po zapomnianych dworach powiatu wieluńskiego, podczas której trafimy do miejscowości Pątnów.
Dwór Piotra Kobylańskiego w Pątnowie
Dwór położony jest przy drodze krajowej nr 43 pomiędzy dawną spółdzielnią gminną, a boiskiem. Nie znamy dokładnej daty wybudowania dworku w Pątnówku. Prawdopodobnie został wybudowany z inicjatywy Piotra Wincentego Kobylańskiego. Wiadomo, że jeszcze w 1898 r. rodzina Kobylańskich mieszkała w majątku Bieniec, którym zarządzała.
Budynek stoi na tak zwanym Pątnówku, który w XIX w. był własnością prywatną w posiadaniu różnych rodzin. Na początku XIX w. folwark Pątnówek należał do ewangelickiej rodziny Kreczmerów. Ich majątek, miał liczyć ok. 80 ha. Rodzina ta wybudowała gorzelnię i krochmalnię. W numerze 37 z 1878 r. gazety „Zorza” w dziale „Poradnik gospodarski i domowy” znajduje się porada p. Bibricha, właściciela majątku ziemskiego w Pątnówku, na temat migdałów ziemnych i sposobu ich uprawy.
Wiadomo, że folwark Pątnówek był w posiadaniu Piotra Wincentego Kobylańskiego na pewno od 1912 r. Poza folwarkiem Pątnówek Piotr Wincenty Kobylański posiadał także majątek Poduchowny-Dzietrzniki, obejmujący ziemie między obecnym Pątnowem, a Dzietrznikami. Ziemie te odkupił od swojego ojca w 1898 r. Przez cały okres międzywojenny majątek Pątnówek był w posiadaniu tej rodziny.
Warto wspomnieć, że rodzina Kobylańskich wspierała społeczność lokalną. W 1918 r. Piotr Wincenty Kobylański przekazał parafii w Dzietrznikach w akcie darowizny działkę o powierzchni 200 kwadratowych prętów, która została wykorzystana dla powiększania powierzchni cmentarza parafialnego. Rodzina ta zrzekła się również gruntów na rzecz Ochotniczej Straży Pożarnej w Dzietrznikach.
Po drugiej wojnie światowej dokończono proces parcelacji majątku. 10 listopada 1946 r. – z nadania Powiatowego Urzędu Ziemskiego – dworek i zabudowania majątku Kobylańskich oraz przyległe grunty przekazano do dyspozycji Powiatowemu Inspektoratowi Oświaty Rolnej, tworząc gospodarstwo szkoleniowe. Od 1 listopada 1948 r. w byłym majątku Kobylańskich rozpoczęła działalność średnia szkoła rolnicza, tj. Ośrodek Szkoły Rolniczej w Pątnówku. Działała tam również poczta.
Szkoła funkcjonowała do początku lat pięćdziesiątych. Po zakończeniu działalności szkoły, w byłym majątku Kobylańskich rozpoczęła działalność Gminna Spółdzielnia w Pątnowie, a budynek dworku pełnił funkcję biura. W 1985 r. biuro to zostało przeniesione do nowo wybudowanego w sąsiedztwie budynku. Od 1963 r. do 1987 r. w jednym z pokoi dworku znajdował się także lokalny bank, wcześniej mający siedzibę w Rudnikach.
W latach dziewięćdziesiątych sam dworek kupiła osoba prywatna i od tego czasu rozpoczął się proces degradacji obiektu. Przez kilka lat właściciel nie zabezpieczył należycie obiektu, co miało negatywny wpływ na jego stan. W zamian za nieuregulowane obciążenia, Urząd Gminy Pątnów przejął na własność obiekt, będący już w bardzo złym stanie technicznym.
Dworek, uwzględniony w gminnej ewidencji zabytków, zbudowany jest na planie prostokąta. Jest to budynek parterowy, podpiwniczony o długości 21 m, szerokości. 12 m, wysokości zrębu 7 m, wykonany z kamienia. Dach dwuspadowy, pierwotnie pokryty dachówką, obecnie eternitem. Od zachodu front budynku z portykiem, wsparty na czterech larach, podtrzymujących taras. Okna rozmieszczone symetrycznie, z wyjątkiem ścian szczytowych. Pierwotny układ pomieszczeń uległ dużym zmianom w okresie działania szkoły i spółdzielni.
Obecnie obiekt znajduje się w bardzo złym stanie technicznym i wymaga natychmiastowych prac konserwatorskich, w dalszej perspektywie może grozić zawaleniem. Szczególnie pilne jest zabezpieczenie dziurawego dachu. Ściany nośne i działowe są zagrzybione, poddane silnemu procesowi zniszczenia. Sklepienie i strop grożące zawaleniem. Podłogi zniszczone. Piece kaflowe w pomieszczeniach i piec w piwnicy zniszczone. Schody prowadzące na strych grożące zawaleniem. Brak wyposażenia. Częściowo zachowana stolarka okienna, okna częściowo okratowane.
Z zabudowy gospodarczej dworku w Pątnówku zachował się jedynie budynek spichlerza. Inne budynki gospodarcze wraz z czworakami zostały rozebrane w latach sześćdziesiątych lub wcześniej. W 1948 r. z budynków gospodarczych istniały:
- oficyna (długość 15 m, szerokość 9 m, wysokość zrębu 3 m, wykonany z kamienia, rodzaj pokrycia dachu – papa, stan budynku – średni),
- barak dworski (długość 15,75 m, szerokość 11,5 m, wysokość zrębu 2,7 m, wykonany z drewna, rodzaj pokrycia dachu – papa, stan budynku – średni),
- stodoła i obora (długość 46 m, szerokość 12 m, wysokość zrębu 4 m, wykonany z piasku i wapna, rodzaj pokrycia dachu – dachówka, stan budynku – dobry),
- chlewnia (długość 16 m, szerokość 8 m, szerokość 2 m, wysokość zrębu 5 m, wykonany z kamienia, rodzaj pokrycia dachu – dachówka, stan budynku – średni),
- spichlerz (długość 14 m, szerokość 5 m, wysokość zrębu 6 m, wykonany z kamienia, rodzaj pokrycia dachu – papa, stan budynku – słaba podłoga).
Wiadomo, że do marca 1948 r. wśród obiektów wchodzących w skład budynków podworskich znajdował się budynek kamienny bądź ceglany, niepokryty dachem. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych wycięto część parku i przeprowadzono prace niwelacyjne dla wyrównaniu gruntu pod budowę gminnego boiska. Stawy są kaskadowe, zaniedbane.
To była czwarta część artykułu o zapomnianych dworach powiatu wieluńskiego. Przeczytaj też:
- Część 1: Dwór w Głuchowie
- Część 2: Dwór w Kopydłowie
- Część 3: Dwór w Parceli Kamionka
- Część 4: Dwór w Pątnowie (tu jesteś)
- Część 5: Pałac w Rudzie
Tekst stanowi fragment artykułu opublikowanego w czasopiśmie „Na Sieradzkich Szlakach”
Piękny budynek, szkoda, że niszczeje ..